آیا تحریم‌های نفتی آمریکا علیه روسیه کارساز است؟! ۱۴۰۴/۰۸/۰۷

به گزارش خبرگزاری رویترز، دور تازه تحریم‌های تازه آمریکا علیه شرکت‌های بزرگ نفتی روسیه، در حالی اعمال شده‌اند که تحلیلگران بازار نفت معتقدند این اقدام‌ها تأثیری محدودی بر حجم صادرات این کشور خواهند داشت، اما می‌توانند درآمد نفتی مسکو را کاهش دهند و تجارت انرژی کرملین را پرهزینه‌تر کنند.

دیدگاه رایج در بازار نفت خام این است که تحریم‌های غرب علیه صادرات روسیه بی‌اثر هستند، زیرا بازار به‌سرعت راه‌هایی را برای ادامه جریان محموله‌ها ابداع می‌کند. این بدان معناست که هرگونه اقدام تازه تنها منجر به افزایش زودگذر قیمت‌ها می‌شود که در رویارویی با واقعیت جریان تا حدودی بی‌وقفه، محو خواهد شد.

همین پویایی ممکن است درباره دور تازه تحریم‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، علیه روسیه که هفته گذشته اعلام شد و شرکت‌های روسنفت و لوک‌اویل را هدف قرار داد، تکرار شود.

این دو شرکت بزرگ نفتی روسیه حدود ۵ درصد از کل نفت خام جهان معادل روزانه ۵ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه را تولید می‌کنند که از این مقدار حدود ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز صادر می‌شود.

قیمت نفت خام شاخص برنت دریای شمال تا ساعت ۶ و ۲۹ دقیقه بامداد روز دوشنبه (پنجم آبان) به‌وقت گرینویچ با ۴۷ سنت یا ۰.۷۱ درصد افزایش، به ۶۶ دلار و ۴۱ سنت برای هر بشکه رسید، در همین حال قیمت نفت خام شاخص دابلیوتی‌آی آمریکا با ۴۴ سنت یا ۰.۷۲ درصد افزایش، ۶۱ دلار و ۹۴ سنت به ازای هر بشکه دادوستد شد.

قیمت نفت خام برنت در معامله‌های روز جمعه، ۲۴ اکتبر (دوم آبان) به بالاترین سطح سه‌هفته‌ای خود یعنی ۶۶ دلار و ۷۸ سنت رسید. در معامله‌های اولیه بازارهای آسیا در روز دوشنبه، تغییر چندانی نداشت و در سطح ۶۶ دلار و ۳۷ سنت باقی ماند.

اگرچه این افزایش قیمت تا حدودی قابل ملاحظه به نظر می‌رسد، اما بسیار پایین‌تر از سطحی است که در صورت تهدید واقعی حذف روزانه ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه از بازار جهانی نفت خام، انتظار می‌رفت.

در فوریه ۲۰۲۲، پس از آغاز تنش‌های مسکو و کی‌یف، قیمت نفت به کمتر از ۱۴۰ دلار برای هر بشکه رسید.

انتظار می‌رود صادرکنندگان نفت روسیه بتوانند با استفاده از ناوگان سایه نفتکش‌ها، واسطه‌های بی‌شمار و ترتیبات بانکی خارج از سیستم دلار آمریکا، تحریم‌های تازه را دور بزنند.

تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد که این نتیجه محتمل‌ترین سناریوست و هرگونه اختلال در صادرات نفت خام روسیه، کوتاه‌مدت و محدود خواهد بود.

هدف واقعی تحریم‌های نفتی روسیه چیست؟

با این حال اثربخشی تحریم‌ها به هدف‌گذاری آن بستگی دارد، اگر هدف، توقف صادرات نفت روسیه با قطع خریداران باقی‌مانده در چین و هند باشد، احتمالاً این اقدام‌ها بی‌اثر خواهند بود، اما اگر هدف، حفظ جریان نفت روسیه در بازار جهانی و هم‌زمان کاهش درآمد مسکو از فروش نفت باشد، تحریم‌ها می‌توانند تا حدودی مؤثر باشند.

تحریم‌های تازه، معامله با مسکو را برای پالایشگاه‌های چین و هند، تنها خریداران اصلی نفت روسیه، خطرناک‌تر می‌کند. این پالایشگاه‌ها احتمال دارد برای ادامه واردات، تخفیف‌های بیشتری درخواست کنند، همچنین استفاده از ناوگان سایه و شرکت‌های واسطه، هزینه حمل‌ونقل نفت خام روسیه را افزایش می‌دهد.

خارج کردن شرکت‌های نفتی روسیه از سیستم بانکی جهانی دلار آمریکا نیز هزینه‌هایی را بر درآمد نفتی تحمیل می‌کند، زیرا انتقال پول از طریق شرکت‌های پوششی و حوزه‌های قضایی فراساحلی به این معناست که هر واسطه‌ای سهمی از درآمد را دریافت می‌کند.

احتمال تغییر در مسیرهای صادراتی نفت روسیه

تحریم‌های غرب علیه روسیه تأثیر چندانی بر ترغیب ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، به پایان دادن به جنگ اوکراین نداشته‌اند و بعید است که به کاهش قابل توجه حجم صادرات منجر شوند، اما این تحریم‌ها فروش نفت خام را برای روسیه دشوارتر می‌کنند و درآمد حاصل از هر بشکه ممکن است کاهش یابد، همچنین این بدان معناست که با عقب‌نشینی برخی خریداران از معامله، احتمالاً جریان بشکه‌های روسیه بار دیگر تغییر خواهد کرد.

شرکت پالایش نفت ریلاینس هند نمونه‌ای از این تغییر است، این شرکت خصوصی مجتمع پالایشی جامناگار با ظرفیت پالایش روزانه یک میلیون و ۲۴۰ هزار بشکه‌ای را در ساحل غربی هند اداره می‌کند که سوخت را برای بازارهای داخلی و صادراتی تولید می‌کند.

ریلاینس اعلام کرده است که از تحریم‌های غرب پیروی خواهد کرد، به این معنا که ممکن است قرارداد تحویل روزانه ۵۰۰ هزار بشکه‌ای خود با روسنفت را لغو کند، این شرکت هندی همچنین احتمالاً مقداری نفت خام روسیه را به‌صورت تک‌محموله بخرد.

بر اساس داده‌های مؤسسه کپلر، پیش‌بینی می‌شود واردات نفت هند از روسیه از طریق پایانه «سیکا» که خوراک مجتمع پالایشی «جامناگار» ریلاینس را تأمین می‌کند، در ماه اکتبر به روزانه ۵۹۱ هزار بشکه برسد. این رقم کمتر از میانگین سه‌ ماهه دوم (روزانه ۷۶۶ هزار بشکه) است، اما با رقم روزانه ۵۶۳ هزار بشکه‌ای در سه‌ ماه نخست مطابقت دارد.

پالایشگران چینی غیبت هندی‌ها را به دوش می‌کشند

اگر ریلاینس واردات خود از روسیه را متوقف کند، حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز نفت خام روسیه برای دیگر خریداران در دسترس خواهد بود. پرسش این است که آیا پالایشگاه‌های دولتی هند حاضر به پذیرش این ریسک خواهند بود یا پالایشگاه‌های چینی ظرفیت جذب این حجم را دارند.

بسیاری از این موارد به موفقیت ترامپ در دستیابی به توافق‌های تجاری با هند و چین بستگی دارد و اینکه آیا نفت روسیه بخشی از این توافق‌ها خواهد بود یا نه.

احتمال دارد که هم دهلی‌نو و هم پکن در صورت پایان دادن یا کاهش قابل توجه واردات نفت روسیه، امتیازهایی قابل‌توجه از واشینگتن درخواست کنند.

نفت روسیه اکنون احتمال دارد همچنان به جریان خود ادامه دهد، اما خطر اصلی برای بازار این است که در تغییر شکل گسترده‌تر تجارت جهانی تحت ریاست‌جمهوری ترامپ، بیشتر به یک ابزار سیاسی تبدیل شود.