صنعت نفت با برجام و رفع تحریم‌ها حیاتی تازه یافت ۱۳۹۴/۱۲/۱۶

رشد 2 برابری صادرات نفت ایران، افزایش درآمدهای ارزی کشور، تسهیل در جذب منابع مالی، آغاز نوسازی پالایشگاه‌ها، آمادگی سرمایه گذاران خارجی برای حدود 80 میلیارد دلار سرمایه گذاری و حذف دلالان بخشی از دستاوردهای برجام در صنعت نفت به شمار می‌رود.

کاهش هزینه‌های اضافی صادرات محصولات، برخورداری از بیمه‌های بین المللی و آزادی تردد نفتکش‌های ایران به همه بنادر جهان از دیگر دستاوردهای برجام درصنعت نفت ایران است.
صنعت نفت ایران در زمان تحریم از تحریم‌های چند لایه ای رنج می‌برد که علاوه بر صادرات نفت، سایر بخش‌های این صنعت از جمله سرمایه گذاری، نوسازی پالایشگاه‌ها و خرید تجهیزات ضروری را نیز نشانه رفته بود.
اما همه این سختی‌ها و موانع با اجرای برجام، برطرف شد و دوره ای جدید از حیات صنعت نفت با رفع تحریم‌ها از دی ماه سال 1394 آغاز شد.
برجام یا برنامه جامع اقدام مشترک (Join Comprehensive Plan of Action)، در 23 تیر 1394 پس از 20 ماه مذاکرات فشرده و سخت که از آن به عنوان مذاکرات قرن نام برده می‌شود، بین ایران و کشورهای 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) به امضا رسید.
این توافق در 29 تیرماه 1394 با تصویبت قطعنامه 2231 در شورای امنیت سازمان ملل ماهیت حقوقی پیدا کرد و بدین ترتیب، 6 قطعنامه قبلی این شورا علیه ایران را لغو کرد. اتحادیه اروپا نیز در همان روز برجام را تایید کرد.
برجام در 19 مهرماه 1394 در قالب قانون «اقدام متناسب و متقابل ایران در اجرای برجام» به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و با تایید شورای نگهبان در 23 مهرماه برای اجرا به دولت ابلاغ شد.
این توافق از 26 دی ماه 94 با انتشار گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر اجرای تعهد ایران در حوزه هسته‌ای، با برچیده شدن همه تحریم‌های ایران مرتبط با موضوع هسته ای به مرحله اجرا رسید.
بدین ترتیب، با اجرای برجام همه تحریم‌های مرتبط با صنعت نفت، گاز و پتروشیمی لغو و زمینه بازگشت مقتدرانه ایران به بازار جهانی نفت فراهم شد.

برای بررسی تاثیر برجام بر جنبه‌های مختلف اقتصاد کشور، همایشی ملی با حضور مسئولان و کارشناسان در مرکز مطالعات وزارت امور خارجه برگزار شده تا به بررسی ابعاد مختلف این موضوع پرداخته شود.
همایش اقتصاد مقاومتی و برجام دهم اسفندماه آغاز شد که تا هجدهم اسفندماه به بررسی دستاوردهای برجام در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی شامل صنعت، معدن، تجارت، کشاورزی، نفت، نیرو، انرژی هسته ای، بهداشت، راه و شهرسازی، علم و فناوری و پولی- بانکی می‌پردازد.
هر روز مسئولان دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مرتبط با حضور در این همایش به ارایه گزارش تفصیلی از دستاوردهای برجام و اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در نهادهای متبوع خود می‌پردازند.
بر این اساس در روز شنبه ( 14 اسفندماه) نشست‌های تخصصی برای بررسی تاثیر برجام بر بخش انرژی و صنعت نفت برگزار شد.
«امیرحسین زمانی نیا» معاون امور بین الملل و بازرگانی وزیر نفت، «عباس کاظمی» مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، «حمیدرضا عراقی» مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران و مسئولانی از شرکت ملی صنایع پتروشیمی، شرکت ملی نفتکش و معاونت مهندسی وزارت نفت از جمله شرکت کنندگان در این همایش بودند.

* 2 برابر شدن صادرات نفت پس از اجرای برجام
معاون امور بین الملل و بازرگانی وزیر نفت در این نشست درباره دستاوردهای برجام گفت: تاکنون 25 تفاهمنامه نفتی با شرکت‌های بین المللی امضا شده که از خردادماه سال آتی تبدیل آنها به قرارداد آغاز می‌شود.
امیرحسین زمانی نیا افزود: مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرده است که دولت جدید آمریکا توافقات برجام را رعایت می‌کند بنابراین مشکل عمده ای در بخش نفت و گاز نخواهیم داشت.
وی درباره میزان صادرات نفت کشور نیز با بیان اینکه اکنون میزان صادرات نفت و میعانات گازی به بیش از 2 میلیون و 630 هزار بشکه در روز افزایش یافته است، افزود: در فضای ایجاد شده پس از برجام، صادرات نفت ایران 2 برابر شد. درآمد حاصل از صادرات نفت و میعانات گازی در سال جاری تاکنون به حدود 34 میلیارد دلار رسیده است.
زمانی نیا اضافه کرد: ارزش تفاهمنامه‌های امضا شده که مذاکرات مربوط به آنها جریان دارد در صورت تبدیل به قرارداد، 80 تا 85 میلیارد دلار خواهد بود.
ایران در زمان تحریم ناچار به صادرات روزانه یک میلیون بشکه نفت به پنج کشور چین، هند، کره جنوبی، ژاپن و ترکیه بود که البته پول آن نیز امکان انتقال را به کشور نداشت و در بانک های خارجی بلوکه می‌شد.
اما پس از اجرای برجام، موانع صادرات نفت ایران برداشته شده و علاوه بر افزایش صادرات نفت، کشورهای جدیدی مانند اندونزی، اسپانیا، ایتالیا، لهستان و یونان به جمع مشتریان نفت ایران پیوستند.

* برجام از هزینه‌های اضافی صادرات و واردات تجهیزات کاست
معاون وزیر نفت در امور گاز گفت: در زمان تحریم ناچار بودیم محصولات تولیدی خود را ارزانتر بفروشیم و تجهیزات مورد نیاز را گرانتر از قیمت‌های جهانی وارد کنیم، اما پس از اجرای برجام شرایط تغییر کرد و حتی اکنون حق دلالی برای انتقال پول نیز پرداخت نمی‌کنیم.
حمیدرضا عراقی با تشریح دستاوردهای برجام افزود: در دوران تحریم کشتی‌ها به علت تحریم و مشکلات بیمه ای امکان ورود به بنادر کشور را نداشتند و بنابراین هزینه صادرات بالا می‌رفت.
وی به نقش برجام در افزایش تولید گاز کشور اشاره کرد و ادامه داد: اکنون تولید گاز ما در پارس جنوبی به قطر نزدیک شده که امکان دارد تا پایان امسال از تولید قطر نیز فراتر برود.
وی با بیان اینکه اگر برجام نبود میزان تولید نفت کاهش قابل توجهی می یافت، بیان داشت: سوال این است که اگر میزان صادرات نفت کاهش می‌یافت آیا نرخ ارز به همین میزان فعلی بود یا بسیار بالاتر می‌رفت؟
مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران تاکید کرد: به علت افزایش صادرات نفت پس از اجرای برجام و افزایش درآمدها، نرخ ارز تثبیت شد و بدین ترتیب امکان اجرای طرح‌ها در شرایط با ثبات فراهم شد.
در زمان تحریم، دلالان برای جابجایی پول و وارد کردن تجهیزات، هزینه‌های سنگینی را به نظام مالی کشور تحمیل می‌کردند، به عنوان مثال، دلالان برای انتقال بدهی ایران به ترکمنستان بابت خرید گاز از این کشور، حق دلالی 4.8 درصدی طلب می‌کردند.
اما پس از برجام، انتقال پول به آسانی و به طور مستقیم انجام می‌شود.

* افزایش روزانه 28 میلیون دلاری درآمد نفتی ایران
سرپرست اداره کل امور اوپک و مجامع انرژی وزارت نفت گفت: اجرایی شدن برجام و گشایش‌های حاصله آن، برنامه‌های استکبار جهانی را خنثی کرد و اکنون با افزایش 10 دلاری قیمت‌ها شاهد اضافه درآمد روزانه 28 میلیون دلاری برای کشور هستیم.
«بهروز بیک علی زاده» افزود: قیمت نفت از بیش از 110 دلار در اواسط سال 2014 به کمتر از 40 دلار در سال 2016 تنزل کرد که عامل اصلی آن افزایش تولید در این سال2ها بود.
به گفته این مقام مسئول، با اعمال تحریم‌ها سهم ایران در بازار نفت از 2.7 میلیون بشکه در روز به کمتر از یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت، اما در مقابل تولید عراق در همین سال2ها از سه میلیون بشکه در روز به چهار میلیون بشکه در روز و تولید نفت عربستان به بیش از 10 میلیون بشکه در روز رسید.
وی تصریح کرد: دلیل اصلی افزایش ظرفیت تولید عربستان، پایین آوردن قیمت نفت به منظور اعمال فشار بر ایران و در نتیجه پا پس کشیدن ایران در مذاکرات برجام بود.
بیک علی زاده ادامه داد: این اقدام عربستان کاهش 300 میلیارد دلاری ذخایر ارزی و افزایش بدهی‌های این کشور را به دنبال داشت و در کنار آن افزایش خریدهای نظامی، بدهی سعودی‌ها را تشدید کرد.
وی گفت: با اجرایی شدن برجام، تولید نفت ایران به تدریج افزایش یافت تا به سطح 3.2 میلیون بشکه در روز رسید و پس از آن بود که بحث فریز نفتی مطرح شد، اما ایران با پافشاری بر مواضع خود بتدریج تولید خود را افزایش داد تا به سطح سه میلیون و 975 میلیون بشکه در روز و بیشترین تولید کشور از سال 1997 تاکنون رسید.
وی خاطرنشان کرد: مراجعه به تارنمای اطلاع رسانی اوپک بیانگر کاهش تولید همه کشورهای عضو در ماه اکتبر گذشته است، اما جمهوری اسلامی ایران به میزان 90 هزار بشکه در روز افزایش داشته و توانسته پیش از آنچه تصور می‌شد به سطح ذخیره سازی‌های مدنظر دست یابد.
سرپرست اداره کل امور اوپک و مجامع انرژی وزارت نفت ادامه دهد: این در حالی بود که در زمان تحریم‌ها سطح صادرات نفتی کشور به کمتر از یک میلیون بشکه در روز تنزل یافته و بنا بود از این میزان نیز کمتر شود و حتی اجرای برنامه نفت در برابر غذا و دارو همانند آنچه برای عراق در سال‌های گذشته اعمال شده بود را پیش بینی کرده بودند.

* آغاز نوسازی و اصلاح پالایشگاه‌های کشور پس از اجرای برجام
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش فرآورده‌های نفت گفت: اصلاح 9 پالایشگاه کشور نیازمند 14 میلیارد دلار سرمایه گذاری است که مصرف مازوت در پالایشگاه‌ها را از 26 درصد فعلی به هفت درصد کاهش خواهد داد.
عباس کاظمی با بیان این که نفت از صنایع پایه ای و توسعه ای است که به جذب سرمایه نیاز دارد، افزود: پالایشگاه‌های کشور برپایه طراحی‌های سال 1344 است و از مصرف بالای مازوت برخوردارند. کوشش‌های زیادی از اوایل سال 1380 برای بروز رسانی آنها انجام شد که به دلیل تحریم‌ها مسکوت ماند.
وی با اشاره به اینکه تحریم‌ها، پروژه‌های سرمایه ای وزارت نفت را متوقف کرد، از سرمایه گذاری خارجی سه میلیارد دلاری در پالایشگاه آبادان در دو هفته گذشته خبر داد که با اجرایی شدن آن مصرف مازوت این پالایشگاه از 40 به 20 درصد کاهش خواهد یافت.
کاظمی اظهار داشت: امسال بطور میانگین روزانه 450 هزار بشکه فرآورده‌های نفتی صادر شد؛ این در حالی بود که در سه ماهه تابستان این آمار بطور میانگین روزانه 600 هزار بشکه بود و در دو ماهه زمستان امسال به روزانه 350 تا 400 هزار بشکه رسید.
معاون وزیر نفت یادآور شد: پیش از برجام ناچار به انتقال پول به حساب‌های متعدد و با ریسک‌های گوناگون بودیم، اما اجازه ندادیم حتی یک پمپ بنزین بدون بنزین بماند، یک نیروگاه دچار قطعی شود یا افت فشار گاز داشته باشیم.
کاظمی با بیان اینکه همه تجهیزات پالایشگاه ستاره خلیج فارس مهرماه امسال از آلمان تامین شد، اضافه کرد: ایران با افتتاح فاز 2 این پالایشگاه در نیمه دوم سال آینده به صادرکننده بنزین تبدیل می‌شود که از آثار برجام بوده و تامین کننده امنیت انرژی در کشور است.
قرار است در برنامه ششم توسعه، ظرفیت پالایشی کشور به سه میلیون بشکه در روز برسد و از این میزان 360 هزار بشکه با افتتاح ستاره خلیج فارس و 480 هزار بشکه نیز با تکمیل مجموعه پالایشی سیراف به ظرفیت یک میلیون و 700 هزار بشکه ای کنونی اضافه می‌شود.
پالایشگاه‌های شیراز، جاسک، آناهیتا نیز به عنوان سایر پالایشگاه‌هایی نام برده می‌شود که قرار است در افزایش ظرفیت پالایشی کشور به سه میلیون بشکه در روز نقش داشته باشند.

* تسهیل در اجرای طرح‌های پتروشیمی کشور
مدیر برنامه ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی به توافقنامه ای که قرار است میان بانک مرکزی و وزارت خارجه با وزارتخانه‌ها و موسسات مالی خارجی برای ایجاد خط اعتباری ایران و کشورها و بانک های خارجی انجام شود، اشاره کرد و گفت: بنابراین اجرای طرح های صنعت پتروشیمی تسهیل و تسریع می‌شود.
فرناز علوی به رفع محدودیت‌های سرمایه گذاری شرکت‌های خارجی در صنعت پتروشیمی ایران پس از اجرایی شدن برجام اشاره کرد و گفت: مذاکرات و انعقاد تفاهمنامه‌هایی با شرکت‌های بزرگ و مطرح این صنعت در دنیا از جمله، توتال فرانسه، لینده آلمان و باسف آلمان در سال گذشته و با شرکت‌های هیوسانگ، شل و ایندورامای اندونزی در سال جاری برای تولید محصولات مختلف و انتقال فناوری های نو انجام شده است.
علوی به تأثیرگذاری تحولات بین المللی بر صنعت پتروشیمی اشاره کرد و گفت: با انعقاد توافقنامه ای که قرار است میان بانک مرکزی و وزارت خارجه با وزارتخانه‌ها و موسسات مالی خارجی برای ایجاد خط اعتباری ایران و کشورها و بانک‌های خارجی انجام شود، می‌توان انتظار داشت اجرای طرح‌های صنعت پتروشیمی تسهیل و تسریع شوند.
ظرفیت نصب شده صنعت پتروشیمی ایران اکنون به 63 میلیون تن در سال رسیده که تا سال 1404 به بیش از 120 میلیون تن خواهد رسید.
برای دستیابی به این هدف باید 50 تا 70 میلیارد دلار سرمایه گذاری شود که بخش عمده آن از محل منابع خارجی تامین خواهد شد.

* ضمیمه قراردادهای جدید نفتی درباره الزام انتقال فناوری آماده شد
«پرویز سنگین» سرپرست اداره کل سامانه کالا و حمایت از ساخت داخل وزارت نفت در این همایش اعلام کرد: ضمیمه‌های مربوط به انتقال فناوری در قراردادهای جدید نفتی تهیه شده است که به قراردادها اضافه می‌شود.
وی با بیان این که طرح ساخت گروه‌های 10 گانه کالای نفت برای بومی سازی تجهیزات راهبردی صنعت نفت اجرا شده است، افزود: تهیه استانداردهای ملی تجهیزات نفتی که با استانداردهای اروپایی برابری می‌کند صادرات این محصولات را تسهیل خواهد کرد.
سرپرست اداره کل سامانه کالا و حمایت از ساخت داخل وزارت نفت ادامه داد: گروه‌های 10 گانه کالایی شامل تجهیزاتی مانند ماشین آلات دوار، حفاری و سرچاهی می‌شود که کارگروهی نیز برای اجرای آنها در وزارت نفت تشکیل شده است و تاکنون 500 کالای اصلی و نزدیک به 15 هزار کالای ریز در قالب این طرح تعریف شده است.
سنگین، هزینه اجرای هفت گروه کالایی را سه میلیارد دلار برآورد کرد و بیان داشت: پس از شناسایی سازندگان داخلی، تاکنون 52 قرارداد با آنان برای بومی سازی این تجهیزات امضا شده است.

* برجام، موانع بیمه ای و تردد نفتکش‌های ایران را در بنادر جهان رفع کرد
«شهرام فرحبد» رییس امور بیمه و دعاوی شرکت ملی نفتکش ایران در این همایش با بیان اینکه برجام موانع بیمه و تردد نفتکش‌های ایران را در بنادر جهان رفع کرد، برطرف شدن محدودیت فروش و حمل نفت و اجاره نفتکش‌های آن توسط شرکت‌های بین المللی را از دیگر دستاوردهای پساتحریم عنوان کرد.
وی با تشریح روند تحریم نفتکش‌های ایران گفت: از سال 2012 روند تحریم نفتکش‌های ایران آغاز شد و به تدریج موانع و محدودیت‌هایی پدید آمد، در دوران تحریم که هیچ کشتی خارجی نمی‌توانست نفت ایران را حمل کند، نفتکش‌های کشورمان نفت ایران را صادر می‌کردند.
فرحبد با بیان این که شرکت ملی نفتکش ایران یکی از بزرگترین ناوگان‌های حمل نفت و فرآورده را در جهان در اختیار دارد، افزود: پس از اجرای برجام محدودیت‌های تردد نفتکش های ایران رفع شد و اگر اکنون مشکلاتی وجود دارد، ارتباطی به برجام ندارد.
رییس امور بیمه و دعاوی شرکت ملی نفتکش ایران با اشاره به اینکه بازگشت موسسه‌های رده بندی بین المللی پیش نیاز برقراری بیمه‌های بین المللی بود که محقق شد، استفاده از پرچم‌های بین المللی، رفع خرید تجهیزات و موانع تعمیرات اساسی و دوره ای و کاهش قیمت خدمات را از دیگر دستاوردهای اجرای برجام عنوان کرد.
فرحبد همچنین گفت، در زمان تحریم، شرکت‌های بین المللی جرات پاسخ به تماس‌های ما را نداشتند اما اکنون صدها شرکت خارجی خواستار همکاری با شرکت ملی نفتکش ایران هستند.
ناوگان نفتکش ایران، بزرگترین ناوگان حمل نفت دنیا به شمار می‌رود که پس از لغو تحریم‌ها، بازگشت به بنادر جهان را آغاز کرد.
نفتکش‌های ایران در ماه گذشته برای نخستین بار پس از رفع تحریم‌ها به بنادر اروپا وارد و در اسپانیا و هلند پهلو گرفتند.